De Nederlandse advocatuur staat voor een historische transformatie: naast 19.000 advocaten zijn duizenden AI-assistenten als ChatGPT, Copilot en Perplexity actief in de juridische praktijk. Deze ontwikkeling krijgt met de inwerkingtreding een nieuw onderdeel van de EU AI Act op 2 februari 2025 een nieuwe dimensie. Terwijl veel kantoren nog worstelen met ethische vraagstukken of zich beperken tot basale toepassingen van Microsoft Copilot, dreigen ze een cruciale ontwikkeling te missen: vanaf begin 2025 worden concrete eisen gesteld aan de AI-geletterdheid van professionals die met AI-systemen werken. Het effectief instrueren van AI-tools ('prompten') wordt daarmee niet alleen een praktische noodzaak, maar ook een wettelijke verplichting voor de moderne advocaat - niet minder fundamenteel dan juridisch onderzoek, analyseren en procederen.

De nieuwe dimensie van juridische expertise
Deze ontwikkeling vereist meer dan oppervlakkige computerkennis - het vraagt om een doordachte combinatie van juridische expertise, systematisch denken en AI-bewustzijn. Kantoren die nu investeren in gedegen AI-training en de implementatie van AI-workflows realiseren niet alleen directe tijdwinst van uren per week per medewerker, maar bouwen ook aan compliance met de aanstaande wetgeving. Dit stelt hen in staat om competitievere tarieven te hanteren én meer tijd te besteden aan wat écht menselijke expertise vereist: strategische advisering, onderhandeling en pleiten. De advocaten die deze transitie niet tijdig maken, riskeren zowel een concurrentieachterstand als non-compliance met de EU AI Act.
Juridisch 'prompten' wordt een praktische noodzaak en wettelijke verplichting.
De kunst van het prompten in de juridische praktijk is aanzienlijk complexer dan veel juristen zich realiseren. Het vereist een unieke combinatie van juridische expertise, technisch inzicht en communicatieve vaardigheden, aangevuld met begrip van de ethische en compliance-vereisten onder de EU AI Act. Waar een ongerichte prompt als "analyseer deze overeenkomst" slechts oppervlakkige resultaten zal opleveren, kan een zorgvuldig geformuleerde instructie leiden tot diepgaande juridische analyses die de efficiency drastisch verhogen.
Neem bijvoorbeeld een prompt voor contractanalyse: "Analyseer deze huurovereenkomst met focus op: 1) conformiteit met recent arrest HR 15 december 2024 over artikel 7:290 BW, 2) duurzaamheidsbepalingen in relatie tot de herziene EPBD-richtlijn, 3) specifieke risico's voor verhuurder onder het nieuwe energielabel-systeem, en 4) jurisprudentie vanaf 2023 over vergelijkbare bepalingen." Een dergelijk gestructureerde prompt levert een bruikbare eerste analyse op die weliswaar juridische fine-tuning behoeft, maar het proces aanzienlijk versnelt.
Praktische toepassingen en organisatorische verantwoordelijkheid
De EU AI Act vereist dat organisaties "naar beste vermogen" zorgen voor voldoende AI-geletterdheid bij medewerkers die AI-systemen gebruiken. Voor advocatenkantoren betekent dit een concrete opdracht tot het ontwikkelen van AI-trainings programma's, implementeren van kwaliteitscontroles, en opstellen van ethische richtlijnen. Deze vereisten gelden voor alle AI-systemen, ongeacht hun risiconiveau.
Bij het opstellen van processtukken kan een goed geformuleerde prompt als uitgangspunt dienen voor een eerste conceptversie, waarbij relevante jurisprudentie en wetsartikelen geïntegreerd worden. Voor juridisch onderzoek kunnen advocaten AI-tools instrueren om grote hoeveelheden rechtspraak te analyseren op specifieke juridische ontwikkelingen of interpretatieverschillen. Bij contractanalyse kan AI ingezet worden voor het identificeren van risico's en inconsistenties. Deze toepassingen vervangen het werk van de advocaat niet, maar verrijken het juridische werkproces op een manier die voorheen ondenkbaar was.
Herinrichting van de juridische praktijk
De integratie van AI in de moderne rechtspraktijk, gecombineerd met de eisen van de EU AI Act, vereist een fundamentele herinrichting van juridische werkprocessen. Advocatenkantoren moeten hun workflows opnieuw ontwerpen rond AI-ondersteunde processen, waarbij kwaliteitscontroles en ethische overwegingen worden ingebouwd. Dit betekent investeren in:
Doorlopende training en opleiding in AI-geletterdheid
Ontwikkeling van best practices voor verschillende rechtsgebieden
Implementatie van kwaliteitscontroles voor AI-gegenereerde output
Opstelling en handhaving van ethische richtlijnen
Cultuurverandering waarbij kennisdeling over effectieve prompt-strategieën wordt gestimuleerd
Regelmatige evaluatie van AI-competenties binnen de organisatie

Een nieuw tijdperk voor de advocatuur
De urgentie voor de advocatuur om deze ontwikkeling te omarmen kan nauwelijks worden overschat. De technologische ontwikkelingen in AI-systemen volgen elkaar in hoog tempo op, terwijl de wetgeving concrete eisen stelt aan AI-geletterdheid. Kantoren die nu niet handelen lopen het risico op zowel een onoverbrugbare achterstand als mogelijke sancties onder de EU AI Act.
De toekomst van juridische dienstverlening ligt in het effectief en verantwoord integreren van AI als aanvulling op juridische expertise, niet als vervanging ervan.
De advocaat van de toekomst moet niet alleen juridisch onderlegd zijn, maar ook AI-vaardig - in staat om complexe juridische vraagstukken aan te pakken met een combinatie van menselijke expertise en AI-ondersteuning. Deze nieuwe realiteit vraagt om advocaten die zowel de technische als ethische aspecten van AI begrijpen en deze kennis effectief kunnen toepassen in hun dagelijkse praktijk.
Kantoren die nu investeren in AI-geletterdheid en promptvaardigheden bouwen niet alleen aan compliance met de EU AI Act, maar ook aan hun concurrentiepositie in een transformerende juridische markt. Want in de moderne advocatuur geldt meer dan ooit: wie prompt, die blijft.
Comments